Uzak Durmanız Gereken Zehirli Mantar Türleri

Türkiye genelinde 2500’e yakın mantar türü bulunur. Bunlar arasında yalnızca 250 tanesi önemli öçlüde zehirli kabul edilir. Zehirli mantar türleri birçok kişinin çeşitli rahatsızlıklar yaşamasına ve hatta ölmesine neden olmuştur. Kuzugöbeği mantarı sıklıkla zehirli sahte kuzugöbeği mantarı ile karıştırılırken, sarıkız mantarı ise genellikle zehirli bir mantar türü olan ağulu mantar ile karıştırılır. Yenilebilir olanları zehirli olanlardan ayırt etmek, yaşamla ölüm arasındaki fark anlamına gelebilir. Bu yazıda, uzak durmanız gereken zehirli mantarı türlerine ve yenilebilir olanları zehirli olanlardan nasıl ayırt edebileceğinize göz atıyoruz.

Zehirli Mantar Türleri

1. Çayır Mantarları

Çayır mantarı ailesinin tüm yenilebilir türleri pembe, kahverengi veya siyah lamellere (şapka altındaki bölüm), beyaz bir şapkaya ve genellikle beyaz bir yüzüğü olan kalın bir sapa sahiptir. Bu ailedeki bazı zehirli türler çok benzer görünür. Mantarın çayır mantarı olduğuna emin olduktan sonra onu koklayın. Yenilebilir olanlar hoş bir mantar, anason veya bademi andıran bir kokuya sahiptir. Zehirli olanlar ise mürekkep, iyot, tarım ilacı veya fenol gibi kimyasallar gibi nahoş kokar. Ayrıca zehirli olan çayır mantarlarının şapkaları tırnakla çizildiğinde bir süre sonra çizilen bölgede sararma gözlenir. Aşağıdaki görselde Sararan Çayır Mantarı (Agaricus xanthodermus) olarak adlandırılan zehirli çayır mantarı yer alıyor.

2. Çörek ve Ayı Mantarları

Bolet, Suillus ve Leccinum aileleri şapka altlarında lamel yerine süngerimsi bir yapıya sahip oldukları için kolayca tanımlanırlar. Süngerimsi yapı beyaz, krem rengi veya sarıysa, mantarın şapkasında kırmızı renk yoksa ve kesildiğinde veya parçalandığında mavileşme olmuyorsa, bu yenilebilir bir mantardır.

3. Sütlü Mantarlar

Tüm sütlü mantarlar lamellerine dokunulduğunda süte benzer bir sıvı salgılar. Çoğu sütlü mantar zehirli olduğundan, bu ailedeki yenilebilir mantarları tanımayı öğrenene kadar lamellerinden süt akıtan mantarlardan uzak durun.

4. Kırılgan Mantarlar (Russula)

Kırılgan mantarlar olarak da adlandırılan Russula mantarlarının çok kırılgan lamelleri ve gövdeleri vardır. Bu ailenin çeşitli üyeleri vardır. Bazıları zehirliyken, bazıları çok lezzetlidir ve bazılarının ise çok kötü bir tadı vardır. Derin bilgi sahibi olmadan onları tanımlamak çok zordur. Bazı insanlar mantarın gerçekten Russula ailesinden bir mantar olduğuna emin olduktan sonra, yenilebilir mi yoksa zehirli mi olduğunu anlamak için küçük bir parçanın tadına bakar. Acı biber gibi acıysa, mantarın zehirli olduğu varsayılır. Mantarın hoş bir tadı varsa yenilebilir olduğu düşünülür.

5. Ağulu Mantar

Ağulu mantar sıklıkla kazayağı mantarı, yumurta mantarı veya tavuk mantarı olarak adlandırılan ve çok lezzetli olan mantar ile karıştırılır. Ağulu mantar muskarin adı verilen bir zehir içerir. Bu kimyasal ishale ve ciddi kramplara neden olur. Ölümcül olmasa da, ağulu mantarı tüketmek son derece tatsız bir deneyime neden olur ve bazen hastaneye yatış bile gerekebilir.

6. Sinek Mantarları (Amanita)

Amanita ailesindeki tüm mantarların beyaz lamel ve sporları vardır. Volva adı verilen çuval benzeri bir yapının içinde büyürler. Amanita ailesinde yalnızca birkaç tür yenilebilirdir. Türkiye’deki zehirli çoğu mantar bu ailedendir. Örneğin oldukça zehirli olan köygöçüren mantarı ve ölüm meleği mantarı bu ailenin üyelerindendir.

7. Küçük Kahverengi Mantarlar

Tüm küçük kahverengi mantarlar birbirine benzer ve tanımlaması zordur. Çoğu küçük kahverengi mantar zararsız olsa da, bazıları rahatsızlanmaya neden olabilir. Hatta bazıları, Amanita ailesindeki bazı zehirli mantarlarla aynı amatoksinleri içerir. Bu nedenle, tüm küçük kahverengi mantarlardan uzak durmak en iyisidir. Çünkü bir hata ölümcül olabilir.

8. Sahte Kuzugöbeği Mantarları

Sahte kuzugöbeği mantarları, genellikle lezzetli ve yenilebilir kuzugöbeği mantarı ile karıştırılan birçok farklı tür içerir. Birçok sahte kuzugöbeği mantarı kusmaya, baş dönmesine ve hatta ölüme neden olan zehirli kimyasallar içerir. Bazı insanlar bu mantarları kaynattıktan sonra yediklerinde rahatsızlık belirtisi göstermediklerini söylerler. Ancak en iyisi sahte kuzugöbeği mantarlarının nasıl tanımlanacağını öğrenmek ve onları hiçbir şekilde tüketmemektir.

Mantar Tanımlama Kuralları

Doğada yetişen yabani mantarları tanımlamayla ilgili yeterince bilgiye sahip ve tecrübeli değilseniz, aşağıdaki kurallara uymak, olası mantar zehirlenmelerinin ve uzun vadeli sağlık sorunlarının önüne geçmenize yardımcı olur.

• Beyaz lamelleri, sapında yüzüğü veya halkası olan ve volva adı verilen çuval benzeri bir yapının içinde büyüyen mantarlara dokunmayın. Bu kurala uyarak tehlikeli Amanita ailesinin birçok mantarından kaçınılabilir.
• Şapkası veya sapı kırmızı olan mantarlara dokunmayın veya tüketmeyin. Böylece sinek mantarı da dahil olmak üzere birçok zehirli mantardan kaçınabilirsiniz.
• Bir mantarın görünümü hava durumuna ve yetiştiği araziye bağlı olduğundan, bir mantar kılavuz kitabı kullanmak her zaman yardımcı olmayabilir. Bu nedenle kitaptaki resim gerçek mantardan farklı görünebilir.
• Ne olduklarından %100 emin olmadığınız mantarları tüketmeyin. Mantarı tanımlayamıyorsanız bir uzmana danışmak en iyisidir.

Mantar Zehirlenmesi Belirtileri ve Tedavi

Bir mantarın yenilebilir olup olmadığı konusunda yanlış bir tanımlama yapmanın sonuçları ciddi olabilir, bazen karaciğer nakli gerektirebilir ve hatta ölümle sonuçlanabilir.

Mantarları yedikten 20 dakika ila 4 saat sonra, insanlar normalde tahriş edici madde atıldıktan sonra geçen mide bulantısı, kusma, kramplar ve ishal yaşayabilir. Ağır vakalar hastaneye yatış gerektirebilir. Ayrıca görme bozukluklarına, düzensiz nabız, düşük kan basıncına ve nefes almada zorluğa neden olabilir. Ciddi vakalar solunum yetmezliği nedeniyle ölümle sonuçlanabilir.

Mantar kaynaklı zehirlenmelerin genel bir tedavisi yoktur, çünkü her çeşit farklı tipte toksin içerebilir. Zehirli bir mantar tüketirseniz ve en ufak bir rahatsızlık hissederseniz hemen bir doktora başvurun.

İlginizi Çekebilir:

• Kuzugöbeği Mantarı Nerede ve Ne Zaman Bulunur?
• Kuzugöbeği Mantarının Sağlığa Faydaları Nelerdir?
• Reishi Mantarının (Ganoderma lucidum) Sağlığa 8 Muhteşem Faydası
• 8 Şifalı Mantar ve Sağlığa Faydaları