Gece gökyüzüne baktığınızda, ayın aydınlatıcı ışığı her zaman aynı değildir, çünkü ince bir hilalden tam daireye kadar farklı aşamalardan geçer. Gökyüzündeki bu parlayan kürenin rengi bile değişebiliyor. Mavi, olası tüm ay renklerinin en ikonik olanıdır, özellikle de İngilizce deyimdeki “one in a blue moon=kırk yılda bir” kullanımı nedeniyle. Peki mavi ayın renkle bir ilgisi var mı, ne sıklıkta ortaya çıkıyor ve neden?
Once in a blue moon deyiminin kökeni nedir?
Once in a blue moon deyiminin çok nadir meydana gelen şeyler için kullanıldığı yaygın bir bilgidir. Ancak bu ifadenin bir zamanlar farklı bir anlamı vardı.
Once in a blue moon deyimi ilk zamanlar genellikle saçma veya imkansız bir şeyi ifade etmek için kullanılıyordu. Sonuçta ay hiçbir zaman mavi olmuyordu.
Memorial Üniversitesi Profesörü Phillip Hiscock’a göre “mavi ay”ın İngilizcedeki en eski kayıtları 16. yüzyıla kadar uzanıyor.
İngiltere Kralı VIII. Henry’nin danışmanlarından Kardinal Wolsey, düşmanlarının “sizi ayın mavi olduğuna inandıracaklarını” yazdı.
Yüzyıllar sonra bu tabirin anlamı değişti ve nadir olaylar için kullanılmaya başlandı. 19. yüzyıla gelindiğinde Londra sokak argosunda sıradan hale gelmişti.
Ancak bu ifadenin modern kullanımını, bir karakterin “mavi ayda bir meyveli pasta” yemekten bahsettiği bir kitapta görmemiz ancak 1871 yılına kadar mümkün değildi.
Mavi Ay Nedir?
Mavi ayı tanımlamanın iki yolu vardır. İlk açıklamanın kaynağı, tropik bir yıldaki tüm dolunayların bir listesini içeren 19. yüzyıl Maine Çiftçi Almanağı’dır.
Bu dönem bir takvim yılıyla aynı değildir ve bir kış gündönümünden (20 Aralık civarı) diğerine kadar uzanır.
Maine Çiftçi Almanağı’nda genellikle her tropik yılda 12 dolunay, mevsim başına üç ay bulunur. Ancak ara sıra 13 ay vardır ve bu da bir mevsimde dört dolunay olmasına neden olur.
Diğerlerinden farklı olarak bu ekstra ayın kendine özgü bir adı yoktu, bu yüzden ona sadece mavi ay deniyordu.
Mavi ayın ikinci açıklaması hiçbir zaman düzeltilmeyen bir hatadan kaynaklanmaktadır. Yanlış iletişim nedeniyle başlamış olsa da, bu ikinci tanım orijinalinden daha popüler hale gelmiştir.
Her şey 1946’da popüler bir astronomi dergisi olan Sky & Telescope’taki bir makalenin mavi ayın açıklamasını çarpıtmasıyla başladı.
Maine Çiftçi Almanağı’nı yanlış yorumladı ve bir ay içinde ikinci bir dolunay ortaya çıkarsa bunun mavi ay olduğunu ifade etti ve bu tanım günümüze kadar geldi.
Mavi Ay Ne Sıklıkla Meydana Geliyor?
Görünen o ki, mavi ay diğer astrolojik olaylarla karşılaştırıldığında o kadar da nadir değil. Ulusal Havacılık ve Uzay Dairesi’ne (NASA) göre, genellikle her iki buçuk yılda bir görüyoruz.
Ayın evrelerinden geçmesi genellikle 29,5 gün sürer. Bu, her ay en az bir dolunay olduğu anlamına gelir. Kuralın bir istisnası, bir ayda iki dolunayın (mavi ay) ortaya çıkmasıdır.
Şubat ayı dışında yılın herhangi bir ayında mavi ay yaşanabilir. Bunun nedeni, yalnızca 28 gün süren Şubat ayının ortalama ay döngüsünden daha kısa olmasıdır. Bazen şubat ayında hiç dolunay olmayabilir.
Mavi Ay’da Ay’ın Rengi Gerçekten Maviye mi Dönüyor?
İsmine rağmen mavi ayın renkle hiçbir ilgisi yoktur. Bu ay, normal bir gecede beyaz ve soluk gri renklerde görünen diğer aylara benziyor.
Havadaki yeterince küçük parçacıklar ışık ışınlarını engellediğinde ay farklı görünebilir.
NASA’ya göre Ay’ın maviye dönmesi için atmosferdeki parçacıkların kırmızı ışığın dalga boyundan (0,7 mikron) biraz daha büyük olması gerekiyor.
Gerçekten mavi renkli bir ayın göze çarpan bir örneği, 1883’te Krakatoa volkanik patlamasından sonra meydana geldi.
Bölgeden yükselen duman, gökyüzünü kül ve parçacıklarla kaplayarak ışık ışınlarını değiştirerek ayın yıllarca mavi görünmesine neden oldu.
Aynı etki 1950’de Kanada’nın Alberta kentindeki Muskeg yangınlarında da görülebildi.
Özetle; Mavi Ay, tropik bir yıldaki ekstra dolunay veya bir takvim ayındaki ikinci dolunaydır. Gerçekten mavi değildir ve önemli bir özelliği yoktur.
Doğru boyuttaki parçacıklar havayı doldurursa ay mavimsi bir renk alabilir. Bu, orman yangınları veya volkanik patlamalar sırasında meydana gelebilir, ancak “once in a blue moon” ifadesindeki mavi ay ile aynı mavi ay değildir.
